As características do terreo que presenta o concello de Fornelos de Montes, xunto coas características climáticas, eríxense como un dos principais condicionantes para xustificar a escaseza de patrimonio histórico dentro deste territorio. Todos os tipos de bens que conforman a cultura material dun lugar é froito das accións humanas sobre o medio, constituíndo ao mesmo tempo o seu principal sinal de identidade.
A escaseza de poboamento que dende sempre se rexistrou no concello de Fornelos de Montes deixou consigo un escaso patrimonio arqueolóxico. Aínda así, podemos atopar dende mámoas, petróglifos e un sarcófago antropoide enclavado nunha rocha no lugar de Vilán, onde tamén se conservan os restos do castelo-fortaleza de Alemparte, ata xacementos castrexos como o do Monte da Cidade en Oitaven, o de Castrove en Laxe ou o do Monte Castelo en Calvos.
 |
| Monte da cidade en Oitavén |
Os petróglifos de Cerdeiras (hoxe en día tapados por un recheo), na parroquia de Calvos ao Norte da parroquia de Ventín, representan diversos gravados rupestres da Idade de Bronce o que indica a presenza humana dende tempos moi pretéritos que indica xa aquí un poboamento anterior á dominación romana. A mámoa de Borraxeiros, que se sitúa no límite das parroquias de laxe e San Bernabé da Graña do concello de O Covelo, é un túmulo megalítico de período Neolítico.
No Concello, coma en xeral en todo o noso país, atopáronse restos da dominación romana (coma poñamos por caso, a ponte de Bustelo, cecais inicialmente desta xeira, anque refeito na Idade Media). Montero Arostegui (segundo nos dí G. Alvarez Gallego na "Geografía de Galicia" ), tivo ocasión de ver aquí unha torre arruinada, "cuyos techos, paredes, puertas y ventanas parecen de arquitectura roma y en una de las ventanas léese la siguiente inscripción: "Casa da len y pairte facida por os reyes godos, era Cesaris”; y en otra: "Chistus Rex venit in pace”.
As ruínas desta torre situábanse en Vilán o mesmo que un sartego aberto nunha pena e unha sepultura antropoide.
As ruínas desta torre situábanse en Vilán o mesmo que un sartego aberto nunha pena e unha sepultura antropoide.
